نمونه برداری از مایع آمنیون(آمنیوسنتز)
کلینیک باروری پویش و مرکز جراحی رویش
آمنیوسنتز
- آمنیوسنتز یک تست تشخیصی جهت ارزیابی سلامت جنین قبل از تولد می باشد.
- این تست، از طریق ارزیابی مایع آمنیوتیک انجام می شود.
- مایع آمنیوتیک اطراف جنین حاوی ادرار، ترشحات و سلولهای جدا شده از جنین است و لذا با ارزیابی آن می توان سلامت جنین را تشخیص داد.
آمنیوسنتز در چه مواردی انجام می شود؟
- انجام مطالعات ژنتیکی قبل از تولد جنین (مهمترین علت)
- تشخیص ناهنجاریهای لوله عصبی
- ارزیابی بلوغ ریه جنین
- ارزیابی عفونت جنینی
- ارزیابی خون و پلاکت جنین و تشخیص شدت آنمی همولیتیک در جنین
- تشخیص هموگلوبینوپاتی های جنینی
گاهی آمنیوسنتز به منظور مقاصد درمانی انجام می شود که از آن جمله می توان به خارج نمودن مایع آمنیوتیک اضافی در موارد پلی هیدرآمنیوس اشاره کرد.
زمان انجام آمنیوسنتز
- انجام آمنیوسنتز به منظور مطالعات ژنتیکی قبل از تولد، در هر زمانی بعد از 11 هفتگی امکان پذیر است ولی بهتر است بین 15 هفتگی تا 18 هفتگی انجام شود.
- انجام آمنیوسنتز قبل از هفته 15، شانس سقط جنین و ایجاد عوارضی ازجمله عدم تشخیص صحیح، عدم رشد گوش میانی و پا چنبری را زیاد می کند و لذا توصیه نمی شود.
- انجام آمنیوسنتز دیرتر از 18 هفتگی نیز پایان دادن به حاملگی در صورت شناسایی ناهنجاری در جنین را با مشکل مواجه می کند.
زمان جوابدهی
بر اساس نوع تست ژنتیکی که روی نمونه انجام می شود، زمان جوابدهی متفاوت است.
- در صورت انجام کاریوتیپ و بررسی کامل کروموزومها: جوابدهی،7 الی 14 روز بعد از نمونه گیری است.
- در صورت بررسی کروموزومهای محدود (کروموزومهای 13، 18، 21 و X و Y ): جوابدهی، 1 الی 2 روز بعد از نمونه گیری است.
- در صورت بررسی کروموزومها و شناسایی نقاط حذف و اضافه روی آنها: جوابدهی،3 الی 5 روز بعد از نمونه گیری است.
توجهات قبل از انجام آمنیوسنتز
- داشتن برگه معرفی از پزشک معالج مبنی بر لزوم انجام عمل آمینوسنتز
- داشتن فرم پذیرش از آزمایشگاه ژنتیک و انجام هماهنگی های لازم با آزمایشگاه ژنتیک
- گرفتن ظرف نمونه گیری از آزمایشگاه ژنتیک
- پرکردن فرم رضایت مخصوص و امضاء آن توسط زوجین
- قطع مصرف آسپرین از 72 ساعت قبل از عمل و آمپول هپارین از 24 ساعت قبل از عمل (در صورت استفاده)
- انجام سونوگرافی جهت اطمینان از زنده بودن جنین، ارزیابی پوزیشن جفت و جنین، بیومتری جنین و ارزیابی مایع آمنیوتیک
- استحمام و شیو شکم
- نیاز به ناشتا بودن نیست.
- نداشتن زیور آلات، جواهرات، گل سر، ساعت و ... موقع ورود به اتاق عمل
- عدم استفاده از لوازم آرایشی و لاک ناخن موقع ورود به اتاق عمل
- نداشتن عینک، دندان مصنوعی، سمعک، لنز و پروتز ناخن موقع ورود به اتاق عمل
- خالی کردن مثانه بلافاصله قبل از ورود به اتاق عمل
نحوه انجام آمنیوسنتز
- بیمار در اتاق جراحی، روی تخت صاف دراز می کشد و محوطه شکم بیمار با محلول ضدعفونی کننده شستشو داده شده و پوشیده می شود.
- سپس جراح با هدایت سونوگرافی، یک سوزن بلند را از طریق جدار شکم به درون رحم، جایی به دور از جفت و جنین، در محل تجمع مایع آمنیوتیک فرو برده و چند سی سی مایع آمنیوتیک را با استفاده از سرنگی که به سوزن متصل است، به درون سرنگ می کشد و سپس نمونه را به آزمایشگاه ژنتیک ارسال می کند.
- سپس مجدداً بیمار جهت ارزیابی قلب جنین و اطمینان از زنده بودن جنین، سونوگرافی می شود.
- لازم به ذکر است انجام این عمل نیاز به بیهوشی عمومی ندارد و بیماردر جریان عمل، کاملاً هوشیار است ولی در صورتیکه بیمار مضطرب باشد ، نیاز به نمونه گیری از قسمتهای پایین رحم باشد، بیمار سابقه کرامپهای قاعدگی داشته باشد یا قبلاً آمنیوسنتز انجام داده باشد، به بیمار بی حسی موضعی داده می شود ولی باید به این نکته توجه داشت که بی حسی موضعی فقط می تواند در محل ورود سوزن به پوست بی حسی ایجاد کند و بیمار موقع عبور سوزن از عضله رحم، درد را احساس خواهد نمود.
- کرامپهای رحمی، لکه بینی گذرا و دفع چند قطره مایع آمنیوتیک از طریق واژینال محتمل است.
مراقبتهای بعد از عمل آمنیوسنتز
- تزریق آمپول پروژسترون طبق دستور پزشک
- بیماران RH منفی که همسر RH مثبت دارند، بایستی بعد از عمل آمپول رگام با دوز 300 میکروگرم دریافت کنند.
- مصرف آنتی بیوتیک طبق دستور پزشک
- مصرف مسکن در صورت لزوم
توجهات بعد از عمل آمنیوسنتز
همانروز عمل پس از ترخیص:
- می توانید هر چه دوست داشته باشید بخورید و محدودیت رژیمی خاصی ندارید. فقط توصیه می شود جهت جبران مایع از دست رفته و کاهش کرامپهای رحمی، حداقل هر 1 الی 2 ساعت یکبار، یک لیوان بزرگ آب یا آب میوه بنوشید.
- می توانید دوش بگیرید.
- کار سنگین انجام ندهید و بقیه روز را در بستر (نشسته یا خوابیده) استراحت کنید.
- مجاز به رانندگی نیستید.
- نبایستی ورزش کنید.
- نبایستی جسم سنگین بلند کنید.
- نبایستی پیاده روی طولانی مدت داشته باشید.
- نبایستی زناشویی داشته باشید.
- در محل ورود سوزن، ممکن است کمی احساس درد یا سوزش داشته باشید.
- داشتن درد مختصری در زیر شکم، لگن و کمر طبیعی می باشد.
- لکه بینی مختصر ممکن است وجود داشته باشد و تا 2 روز طول بکشد.در این صورت، از تامپونهای واژینال استفاده نکنید و فقط از پد بهداشتی استفاده کنید.
فردای روز عمل:
- در صورتیکه مشکلی ندارید، می توانید به سر کار برگردید.
- می توانید فعالیتهای روزمره خود را شروع نمایید.
تا 3 روز( 72 ساعت) بعد از عمل:
- فعالیت سنگین (مثل ورزش سنگین) نداشته باشید.
- زناشویی نداشته باشید.
- جسم سنگین بلند نکنید.
- از وان یا استخر استفاده نکنید.
- تا 5 الی 7 روز بعد از عمل، از مسافرتهای طولانی خودداری کنید.
در صورت داشتن هر کدام از علائم زیر به پزشک معالج مراجعه نمایید
-
- نشت زیاد مایع
- خونریزی شدید (بیش از یک قاعدگی نرمال)
- لرز یا تب بالای 38 درجه
- کرامپهای شدید
- ترشحات واژینال بدبو
عوارض عمل آمنیوسنتز
عمل آمنیوسنتز در کل عمل ایمنی است ولی عوارض احتمالی آن عبارتند از:
- پارگی پرده های جنینی
- آسیب مستقیم به جنین
- عفونت مادر
- سقط جنین: در صورتیکه آمنیوسنتز توسط یک جراح متبحر و با هدایت سونوگرافی انجام شود، شانس سقط جنین در حدود 0.2 الی 0.3 % است. اکثر سقط ها در طول 4 هفته بعد از آمنیوسنتز رخ داده و علل آن دقیقاً مشخص نیست ولی عواملی چون تبحر کم جراح، تلاش های مکرربرای ورود به ساک حاملگی و نمونه گیری، بالا بودن آلفافیتوپروتئین سرم مادر، وجود آنومالیهای جنینی، دارا بودن خونریزی واژینال در حاملگی فعلی و قبل از آمنیوسنتز و دارا بودن سابقه 3 سقط یا بیشتر، از عوامل خطر سقط متعاقب این عمل است.
- انتقال عفونت از مادر به جنین: احتمال انتقال هپاتیت، سیتومگالوویروس، توکسوپلاسموز و HIV از مادر به جنین، حین انجام آمنیوسنتز وجود دارد. لذا در این مادران، روشهای جایگزین از قبیل تست Cell free DNA توصیه می گردد.
- آلودگی با باکتریهای طبیعی روده: که در صورت ورود سوزن نمونه گیری به روده ها رخ داده و باعث عفونت داخل رحمی، سقط و ندرتاً شوک عفونی خواهد شد.
- آمنیونیت (عفونت مایع آمنیوتیک) (بسیار نادر)
- نشت مایع آمنیوتیک: که بعد از عمل محتمل بوده و معمولاً به طور خودبه خود ظرف یک هفته قطع شده و به طور متوسط ظرف سه هفته جبران و جایگزین می شود.
- جداشدگی پرده کوریون از آمنیون: ندرتاً رخ داده و در صورت وقوع اثر خاصی روی پیامد بارداری ندارد.
- آسیب غیر مستقیم به جنین: وقوع مشکلات تنفسی و ناهنجاریهای ارتوپدی در بارداریهای متعاقب آمنیوسنتز خصوصاً در مواردی که نشت مزمن مایع متعاقب عمل رخ می دهد و یا آمنیوسنتز قبل از هفته 15 بارداری انجام می شود، محتمل است.
- شکست در کشت سلول ها: در حدود 0.1 % موارد سلولهای مایع آمنیوتیک قادر به رشد نخواهند بودو نیاز به نمونه گیری مجدد وجود دارد.
- موزائیسم: در 0.1 الی 0.2 % از حاملگیهایی که تحت آمنیوسنتز قرار می گیرند دیده می شود. در این مواقع انجام خونگیری از جنین و ارجاع بیمار به متخصص ژنتیک الزامی است.