هیستروسکوپی تشخیصی و درمانی
- اختراع دستگاه هیستروسکوپی، در علم زنان و مامایی تحول بزرگی به وجود آورد.
- در واقع هیستروسکوپ، یک تلسکوپ است که از طریق واژن و دهانه رحم جهت رویت سرویکس و واژن، کانال اندوسرویکال، حفره اندومتر و محل اتصال لوله های رحمی به رحم، به درون حفره رحمی هدایت می شود و دید مستقیم تمام این قسمتها را برای جراح میسر می سازد.
- هیستروسکوپ به یک مانیتور در اتاق عمل متصل است و لذا این امکان را برای جراح و دستیاران وی فراهم می کند که تصاویر را با دقت بالا در مانیتور مشاهده کرده و اقدامات لازم را انجام دهند.
- هیستروسکوپی هم جنبه تشخیصی و هم جنبه درمانی دارد.
هیستروسکوپی در موارد زیر انجام می شود
- در بیمارانی که خونریزی قبل یا بعد از یائسگی دارند.
- در بیمارانی که اندومتر ضخیم یا پولیپ دارند.
- در درمان میوم های زیر مخاطی یا برخی میوم های داخل میومتر
- در برطرف کردن چسبندگی های داخل رحمی
- در اصلاح برخی ناهنجاریهای مادرزادی رحم نظیر رحم های سپتوم دار
- در مواردی که آی یو دی یا جسم خارجی داخل رحم باشد.
- در مواردی که بخشی از محصولات بارداری داخل رحم مانده باشد.
- در مواردی که تمایل برای عقیم سازی وجود دارد.
- در درمان برخی ضایعات اندوسرویکس
- دربیمارانی که در جریان درمان نازایی،شکستهای مکرر لانه گزینی داشته اند.
- جهت حذف کامل اندومتر ( Endometrial Ablation )
- در بیمارانی که قبلاً زمان انتقال جنین، کاتتر عبور نکرده، جهت ارزیابی مسیر کانال سرویکس
- در بیمارانی که بعللی تحمل اعمال جراحی سنگین را ندارند.
هیستروسکوپی در موارد زیر قابل انجام نیست
- در موارد حاملگی زنده داخل رحمی
- در مواردی که عفونت فعال لگنی مانند هرپس تناسلی وجود دارد.
- در سرطانهای شناخته شده سرویکس یا رحم
- در بیماران مبتلا به اختلالات عروق کرونری قلب
مزیت هیستروسکوپی نسبت به سایر روشهای تشخیصی
هیستروسکوپی نسبت به سونوگرافی لگنی، هیستروسونوگرافی یا هیستروسالپنگوگرافی این مزیت را دارد که جراح دید مستقیم دارد بعلاوه اینکه می تواند همزمان با تشخیص، اقدامات درمانی نیز انجام دهد.
لازم به ذکر است هیستروسکوپی قادر به ارزیابی مشکلات میومتری نظیر آدنومیوز یا مشکلات لوله های رحمی نیست و لذا در این موارد برای ارزیابی بهتر، انجام آن به همراه لاپاراسکوپی، توصیه می شود.
ارزیابی قبل از عمل هیستروسکوپی
- گرفتن شرح حال کامل از بیمار
- معاینه کامل فیزیکی و لگنی و توجه ویژه به سایز و تحرک رحم و بازبودن لوله ها
- آزمایش حاملگی
- در صورت وجود به عفونت دهانه رحم( سرویسیت)، انجام کشت سرویکس و درمان
بیمار باید به احتمال وقوع موارد زیر آگاه بوده و در صورت رضایت، فرم رضایت قبل از عمل را امضا نماید:
- احتمال پایان دادن به عمل جراحی حین عمل به علت اضافه بار مایع استفاده شده حین عمل
- احتمال سوراخ شدن رحم
- احتمال لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی به علت شک به آسیب عروقی یا احشایی
آماده سازی بیمار برای عمل
هماهنگ کردن زمان عمل:
- در زنان غیر یائسه: انجام عمل بلافاصله بعد از پاکی تا نهایتاً یک هفته بعد از آن. (در صورتیکه هیستروسکوپی درمانی مدنظر باشد، ممکن است پزشک با تجویز دارو به کاهش ضخامت اندومتر کمک کند. )
- در زنان یائسه: انجام عمل در هر زمانی میسر است.
آماده کردن دهانه رحم:
- ایجاد اتساع در دهانه رحم قبل از عمل هیستروسکوپی مخصوصاً در بیمارانی که سابقه تنگی سرویکس یا عمل جراحی روی سرویکس دارند و همچنین بیماران یائسه ضروری است.
- معمولاً قرص میزوپروستول تجویز شده و طبق صلاحدید پزشک معالج به صورت خوراکی یا واِژینال، شب قبل از عمل یا صبح زود روز عمل توصیه می شود.
توجهات قبل از عمل
- مصرف قرص جلوگیری از پنجم قاعدگی در صورت تجویز پزشک
- استفاده از شیافهای بازکننده دهانه رحم در صورت تجویز پزشک در زمان توصیه شده
- درمان عفونت واژینال و سرویکال قبل از اقدام به عمل
- عدم استعمال دوش، تامپون یا داروها و کرمهای واژینال 24ساعت قبل از عمل
- استحمام و شیو ناحیه تناسلی و شکم
- قطع مصرف آسپیرین و وارفارین 72 ساعت قبل از عمل و آمپول هپارین 24 ساعت قبل از عمل، در صورت استفاده
- ناشتا بودن (حداقل 8 ساعت)
- نداشتن زیور آلات، جواهرات، گل سر، ساعت و ... موفع ورود به اتاق عمل
- عدم استفاده از لوازم آرایشی و لاک ناخن موفع ورود به اتاق عمل
- نداشتن عینک، دندان مصنوعی، سمعک، لنز و پروتز ناخن موفع ورود به اتاق عمل
- خالی کردن مثانه بلافاصله قبل از ورود به اتاق عمل
طرز انجام عمل هیستروسکوپی
در اتاق جراحی، بیمار در پوزیشن لیتاتومی قرار داده می شود. پاها روی رکاب قرار داده شده و بسته می شوند. دستگاه تناسلی خارجی، واژن و سرویکس با محلول ضدعفونی، ضدعفونی می شود. سپس بی دردی ایجاد می شود. ( معمولاً هیستروسکوپی های تشخیصی با ماسک بیهوشی و هیستروسکوپی های درمانی با بیهوشی عمومی انجام می شوند.) در مرحله بعدی برای بیمار اسپکولوم گذاشته و سپس دهانه رحم با ابزار های مخصوصی به اندازه عبور قطر دستگاه هیستروسکوپ، متسع شده و سپس دستگاه هیستروسکوپ به داخل رحم هدایت می گردد. همزمان با ورود دستگاه، جهت دید بهتر و ایجاد کنتراست و رزولیشن بالا در تصاویر، حفره رحم با سرم هایی نظیر نرمال سالین متسع می شود. ( در صورتیکه ضمن هیستروسکوپی، لازم به اصلاح رحم، برداشتن میوم و یا نیاز به استفاده از الکتروکوتر باشد، نوع مایع تزریقی به رحم باید تغییر کند. )
جراح می تواند به طور مستقیم ازچشمی هیستروسکوپ نگاه کند یا می تواند تصاویر را از طریق ویدئو مانیتورینگ مشاهده نماید. در صورتیکه حین هیستروسکوپی، عمل جراحی مورد نیاز باشد، ابزارهای کوچک مخصوص از طریق هیستروسکوپ به داخل رحم هدایت می شوند. به علت اینکه در حدود 3-1% از ضایعات خوش خیم و بدخیم رحمی ممکن است حین هیستروسکوپی دیده نشوند، حتماً حین عمل نمونه داز اندومتر بیمار گرفته می شود.( خصوصاً در بیمارانی که خونریزی مداوم دارند و علت این خونریزی حین هیستروسکوپی مشخص نمی شود. ). پس از اتمام عمل، بیمار در ریکاوری تحت نظر گرفته می شود و پس از هوشیار شدن کامل و نداشتن مشکل خاص، به بخش زنان منتقل می شود.
زمان ترخیص بعد از عمل هیستروسکوپی
معمولاً بیمار عصر روز عمل مرخص می شود.
عوارض هیستروسکوپی
- سوراخ شدن رحم( 0/12 درصد)
- اضافه بار مایع
- خونریزی داخلی
- آسیب به مثانه و روده یا سرویکس
- اندومیومتریت ( عفونت رحم)
- آمبولی
- خونریزی
- عفونت ادراری
- چسبندگی حفره رحم (آشرمن)
در صورت مشاهده علایم زیر سریعاً پزشک معالج را مطلع سازید
- تب
- درد شدید شکمی
- خونریزی واژینال شدید
- ترشحات واژینال بدبو
- مشکل در دفع ادرار
- تنگی نفس
ناراحتی های بعد از عمل هیستروسکوپی
- کرامپ های شکمی
- خونریزی خفیف واژینال
- احساس ناراحتی در واژن
- احساس تهوع (مربوط به داروهای بیهوشی)
- خشکی و درد گلو
مراقبتهای بعد از عمل هیستروسکوپی
- در صورت داشتن درد، مسکنهایی نظیر ادوالژین (بروفن) هر 8 ساعت یکبار استفاده کنید.
- حتماً آنتی بیوتیک خود را در زمان مشخص و تا پایان مصرف نمایید.
- 24 ساعت بعد از عمل، می توانید فعالیتهای روزمره خود را آرام آرام شروع کنید.
- می توانید آهسته از پله بالا یا پایین بروید.
- انجام کارهای سبک در خانه و پخت و پز بلامانع می باشد.
- رانندگی، 3 روز بعد از عمل، بلامانع است.
- استحمام، روز بعد از عمل بلامانع است.
- زناشویی از 5 روز بعد از عمل یا زمان قطع کامل خونریزی واژینال بلامانع می باشد.
- انجام ورزش 5 الی 10 روز بعد از عمل بلامانع می باشد.
- شنا، 7 روز بعد از عمل بلامانع می باشد.
- به مدت 2 هفته، از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- 7 الی 10 روز پس از عمل، جهت ویزیت، با جواب آزمایش پاتولوژی، به پزشک معالج خود مراجعه نمایید.
- ممکن است پس از عمل هیستروسکوپی درمانی، جهت تحریک ترمیم اندومتر داروهای هورمونی نظیر استروژن و پروژسترون تجویز شوند. توجه داشته باشد که مصرف این داروها از اهمیت بالایی برخوردار است و به هیچ وجه نباید مصرف آنها حودسرانه قطع شود یا در مصرف آن خودسرانه تغییری دهید. همچنین توجه داشته باشید قبل از اینکه داروهایتان تمام شود، بایستی مجدداً ویزیت شوید تا در صورت نیاز مجدد به این داروها، تجویز در زمان مناسب صورت گیرد.
- ممکن است پس از عمل جهت جلوگیری از چسبندگیهای داخل رحمی در درون رحم سوند فیکس یا آی یو دی جایگذاری شود که در اینصورت این وسایل در زمان مقتضی توسط پزشک خارج می گردند.
- توجه داشته باشید که ممکن است قاعدگی اول بعد از عمل هیستروسکوپی، سنگین تر و طولانی تر از معمول شود و یا تا چندین دوره قاعدگی ها نظم چندانی نداشته باشند.